Telescoop kopen?

Telescopen, ook wel sterrenkijkers genoemd, beiden het menselijk oog een opening naar de fascinerende wereld van het heelal. Het is ongelooflijk wat je met een goede telescoop allemaal kunt bekijken. Geen wonder dus dat velen zich aangetrokken voelen tot deze wonderlijke instrumenten.

Ganymedes beschikt over een uitgebreide collectie sterrenkijkers / telescopen van de meest vooraanstaande merken. Denk daarbij aan sterrenkijkers van:

• Celestron (van dit merk zijn wij de Nederlandse importeur)
• William Optics (van dit merk zijn wij de BeNeLux importeur)
• Orion
• Vixen
• Guan Sheng
• Lumicon
• Baader Planetarium
• 1000 Oaks
• Astrozap
• ADM

Over het algemeen zijn de telescopen uit ons assortiment direct uit voorraad leverbaar. Wij zullen er alles aan doen om uw bestelling zo snel mogelijk thuis te bezorgen. Sterrenkijkers kunnen wij zelfs persoonlijk bij u thuis afleveren.

Telescopen, wat is de juiste sterrenkijker voor u?

Zeker voor de beginnende astronoom zal het niet makkelijk zijn een keuze te maken uit ons ruime aanbod. De verschillen tussen telescopen kunnen groot zijn. Welke sluit nou het beste aan bij uw persoonlijke wensen? Om u een beetje op weg te helpen geven wij hier een korte uitleg over de verschillende telescopen die voor handen zijn. Voor vragen kunt u ons altijd bellen of u kunt langskomen in onze showroom om de sterrenkijkers zelf te bekijken en advies in te winnen. U bent van harte welkom!

Bij de aanschaf van sterrenkijkers dient u in de eerste plaats rekening te houden met de volgende zaken:

• Uw budget
• Statief en montering
• Telescoop type
• Telescoop opening

De richtlijnen voor het kiezen van de juiste telescoop

Sterrenkijkers kunnen behoorlijk aan de prijs zijn. Stel daarom van tevoren een maximaal bedrag vast dat u aan een sterrenkijker kwijt wilt zijn. Voor de beginner is een kant-en-klare telescoop aan te raden. Daarvoor hoeft u geen extra accessoires aan te schaffen, waardoor u direct met uw nieuwe hobby aan de slag kunt.

Veel belangrijker dan vaak wordt aangenomen zijn het statief en de montering van telescopen. Immers, hoe zwaarder een telescoop is hoe steviger deze geschraagd moet worden door een stabiele montering en een stabiel statief. Ook hier is er keuze uit meerdere varianten. Ideaal is een dik statief met stevige driepoot een zware montering. Maar hier komt het budget weer om de hoek kijken: een dergelijke oplossing voor sterrenkijkers is aan de dure kant.

In hoofdlijnen bestaan er drie typen telescopen. Allereerst is er het Newton systeem, dat ook wel reflector of spiegeltelescoop wordt genoemd. Daarnaast heb je het lenzen systeem of refractor. En tot slot is er het Schmidt-Cassegrain systeem. Voor welk systeem u het beste kunt kiezen hangt af van waar uw interesse naar uitgaat. Een lenzensysteem is zeer geschikt als u de maan en de planeten wilt bestuderen. Voor deepsky objecten komt een Newton systeem of zelfs een Schmidt-Cassegrain systeem beter van pas.

De grootte van de opening van telescopen bepaalt hoeveel je kunt zien. Een grotere opening vangt namelijk meer licht waardoor het beeld helderder is en u meer details kunt onderscheiden. Een kleine opening is geschikt voor het bekijken van de maan en de planeten; een grote voor deepsky objecten.

Informatie over telescopen

Nu volgen een paar voor en nadelen van deze systemen.

Voordeel Newton systeem:

• Grotere opening t.o.v. het lenzen systeem.
• Geen last van kleurfouten.
• Relatief goedkoper omdat de opening groter is.
• Goed geschikt voor deepsky objecten zoals nevels.

Nadeel Newton Systeem:

• Afkoeltijd van de hoofdspiegel.
• Collimatie van vangspiegel t.o.v. de hoofdspiegel.
• Obstructie in de licht weg, ophanging vangspiegel.
• Minder geschikt voor maan en planeten.

Voordeel Lenzen systeem:

• Volledige opening hierdoor geen verstoring in de licht weg.
• Scherpe en contrastrijke beelden.
• Weinig tot geen afkoeltijd.
• Goed geschikt voor maan en planeten.

Nadeel Lenzen systeem:

• Kleinere opening t.o.v. het newton of Schmidt-Cassegrain systeem.
• Kleurfout in de lens, tenzij de lens uit duurdere optiek bestaat.
• Relatief duurder vanwege de kleinere openingen.
• Minder geschikt voor deepsky objecten.

Voordeel Schmidt-Cassegrain systeem:

• Relatief een compacte bouw terwijl brandpunt lang is.
• Geen last van kleurfouten.
• Zeer veel uitbreidingsmogelijkheden.
• Kleinere versies makkelijk mee te nemen op reis.
• Goed geschikt voor maan en planeten als wel deepsky objecten.

Nadeel Schmidt-Cassegrain systeem:

• Langere afkoeltijd vanwege gesloten spiegelsysteem.
• Collimatie van vangspiegel t.o.v. hoofdspiegel.
• Obstructie in licht weg.
• Mirror flop, alhoewel dat meer een issue was in vroegere tijden.

Dit is slechts een handvat en zeker niet bindende opsomming in de voor en nadelen. Er zijn ook meerdere systemen op te noemen maar uit het oogpunt voor beginners laten we die buiten beschouwing.  We proberen hiermee je een richting te geven.

Belangrijk is, als beginner, om te bedenken wat je wilt waarnemen. Gaat je voorkeur uit naar maan en planeten, dan is de keuze voor een lenzen systeem de juiste. Gaat je voorkeur uit naar deepsky objecten dan gaat de voorkeur uit naar een newton systeem of zelfs een Schmidt-Cassegrain. Ook hierin zitten weer hiaten in maar dat later.

Belangrijk zijn een aantal dingen bij aanschaf van een telescoop:

• Budget.
• Statief en montering.
• Telescoop type.
• Telescoop opening.

Budget: Stel voor jezelf een budget vast maar gebruik dit als richtpunt, de meeste beginners telescopen zijn kant en klaar. Dit houdt in dat alles erbij zit om meteen met de hobby te kunnen starten. Bijvoorbeeld de Celestron AstroMaster of Omni XLT serie.  Uitstekende telescopen waarmee de hobby gestart kan worden. De Omni XLT is in zijn geheel een hogere kwaliteit.

Statief en Montering: In eerste instantie wordt hier veelal aan voorbij gegaan, terwijl in het verdere verloop van de hobby dit een van de belangrijkste onderdelen zijn. Hoe groter de opening van een telescoop is hoe zwaarder de telescoop wordt. Dat betekent dat het statief en de montering ook meer stabiliteit moet bieden. Een te grote telescoop op een slap statief en montering is een grote ergernis. Bij elke aanraking staat het beeld te trillen en te schudden. Een dik statief met stevige dikke driepoten en een zware montering met een kleinere telescoop is eigenlijk het ideaal beeld voor de hobbyist. Maar dan komt het budget weer om de hoek kijken. Statief en montering zijn er meerdere uitvoeringen. Een azimuthaal, een parallactisch. Azimuthale montering doet niks anders dan naar links en rechts bewegen en naar boven of naar beneden. Hierin zijn meerdere varianten aanwezig, de gewone met de hand te bedienen, eventueel een computergestuurde zoals de Celestron NexStar SLT, SE of CPC serie. Ook zijn er de dobson serie telescopen. Die veelal geprezen worden om hun waar voor je geld. Je krijgt veel opening, het is een Newton systeem telescoop, azimuthaal statief. Echter het volgen met een dergelijk systeem is niet iets voor beginners. Het is een uitstekend geschikt voor snel veel objecten kijken. Een parallactische montering heeft ook 2 assen waarover gedraaid kan worden. Maar een parallactische montering kan op de breedtegraad van de aarde afgesteld worden. Voor Nederland verloopt dat ongeveer van 51 tot 53 graden. 51 graden voor Maastricht en 53 voor Groningen. We stellen meestal voor om deze af te stellen op 52 graden. Je kan nu over 1 as volgen en de juiste baan volgen die maan en planeten ook volgen. Vroeger waren deze monteringen voorzien van fijn bewegingsknoppen waarmee je dus heel fijn het object kan blijven volgen. Tegenwoordig worden deze montering voorzien van computersturing. Aan de hand van de datum, tijd en coördinaten is de positie bepaalt en een uitlijning op 2 sterren maakt dat de montering weet waar deze staat. De 40.000+ objecten die beschikbaar zijn maakt dat je veel kan zien op een avond.

Telescoop type: Dit bepaal je dus, door voor jezelf op te maken wat je wilt gaan bekijken, waar hoofdzakelijk de interesse naar uit gaat. Belangrijk is ook in wat voor gebied je woont. Leef je in of rondom een grote stad, dan zal er veel lichtvervuiling zijn. Hierdoor zal je veel objecten niet of nauwelijks kunnen waarnemen. Deepsky objecten zijn veelal licht zwakkere objecten en als er zich dan veel lichtvervuiling voordoet zijn dit haast onmogelijke objecten. Maan en planeten zijn dan vaak wel zichtbaar. Dan is de keuze voor een lenzensysteem te rechtvaardigen. Leef je in het buitengebied waar de lichtvervuiling aanzienlijk minder is, heb je veel meer mogelijkheden om waar te nemen.  Dan kan de keuze op een Newton of Schmidt-Cassegrain de juiste zijn. Niet dat een lenzenkijker dan niet tot zijn recht komt, maar doordat de omstandigheden goed zijn wil je ook meer uit een telescoop kunnen halen.

Telescoop opening: Hoe groter de opening van een telescoop hoe meer licht deze telescoop opvangt. Maan en planeten zijn van zichzelf al lichtsterke objecten en dus goed zichtbaar ook met een kleinere opening telescoop. Ook hier geldt echter voor hoe groter de opening hoe helderder het beeld is, en des te meer detail je kan zien. Als we naar sterrenstelsels gaan kijken, dan zal een telescoop met een grotere opening meer oplossend vermogen geven. We zien dan meer sterren in het stelsel dan met een kleinere opening.

Verder zijn er een aantal kernwoorden die je veel zal tegen komen op of bij het gebruik van een sterrenkijker.

• Opening. (D)
• Vergroting.
• Brandpunt.(F)
• Lichtsterkte. (f)
• Oculair.
• Diagonaal.
• Gezichtsveld.
• Seeing.

Onder de opening verstaan we de diameter van de lens of hoofdspiegel. Hoe groter de opening hoe meer licht er binnen komt hoe sterker je kan vergroten. Als vuistregel houden wij aan 2x de opening is de maximale vergroting. Bijvoorbeeld de opening is 102 mm dan is de maximale vergroting 204x.

Vergroting wordt bepaald door het brandpunt van de telescoop te delen door het brandpunt van te oculair. Bijvoorbeeld het brandpunt van de telescoop is 1000 mm en het brandpunt van het oculair is 25 mm dan is de vergroting 40x. De vergroting is ook afhankelijk van de seeing, is deze slecht dan kan je nog wel heel sterk vergroten alleen krijg je het beeld of object niet goed scherp. Blijft wazig.

Het brandpunt van een telescoop, is het punt waar de lichtstralen bijeenkomen na door de lens te zijn gebroken. Dit punt heet het brandpunt en de afstand tussen de lens en het brandpunt heet de brandpuntsafstand die wordt vaak weergegeven in mm. Veelal zal je op een telescoop het volgende tegenkomen D=102 mm F=1000 mm afhankelijk natuurlijk van de opening en brandpuntsafstand.

De lichtsterkte wordt bepaald door de brandpuntsafstand te delen door de opening, veelal aangeduid als F/10 of F/5, dit als voorbeeld. Hoe lager het getal hoe lichtsterker of in vaktermen hoe sneller de telescoop is.

Het oculair is medebepalend in de vergroting maar ook in de kwaliteit van het beeld. Het gaat een beetje is samenspraak met optiek van de telescoop. Om het makkelijk uit te leggen geef ik het voorbeeld van een stereo-installatie. Je kan een hele goede versterker hebben maar als de speakers niks zijn haal je er niet uit wat erin zit. En andersom geldt dat hetzelfde. Zijn de speakers uitmuntend maar de wekkerradio is de versterker zal het nooit veel worden. In dit voorbeeld zijn de speakers de oculairs. Echter het aanschaffen van betere oculairs geeft altijd een verbetering in je beeld. En omdat de standaard oculair maat tegenwoordig 31.7 mm (1.25”) is, dit is de diameter van de huls van het oculair wat in het diagonaal gaat, kan je het oculair altijd weer gebruiken op een andere telescoop. Vroeger gebruikte ze 24.5 mm (0.96”) oculairs en nu zijn de 50.8 mm (2” ) in opkomst. Standaard zit bij de meeste telescoop sets 31.7 mm oculairs. Dit zijn standaard oculairs en in de meeste gevallen valt hier dus nog wel winst te behalen. Het is ook wenselijk om meerdere oculairs te hebben zodat je met de laagste vergroting makkelijk kan zoeken doordat je een groter gezichtsveld hebt. Heb je het object gevonden dan kan je een ander oculair gebruiken voor een sterkere vergroting.

Het diagonaal wordt het meest gebruikt bij een lenzensysteem en Schmidt-Cassegrain systeem. Bij deze telescopen kijk je aan de achterkant van de telescoop en is het wenselijk dat van bovenaf erin kan kijken. Het diagonaal is erin 45 graden en 90 graden. Bij een Newton systeem kijk je altijd vanaf de zijkant van de telescoop en hebt je geen diagonaal nodig. Bij een telescoop set zit altijd een 90 graden diagonaal. Deze zet het beeld rechtop alleen links en rechts zijn verwisseld. Bij sommige telescopen sets is dat ook al weer aangepast. Echter dit gebeurd met een prisma en die levert vaak wat verlies in je beeld op.

Het gezichtsveld van een telescoop wordt medebepaald door het brandpunt van een telescoop, hoe langer het brandpunt hoe smaller het gezichtsveld is. Bij verrekijkers staat er bijvoorbeeld vaak op 123 m/1000 m. Dit houdt in dat op 1000 meter afstand je een gezichtsveld hebt van 123 meter breed. Dit is bij verrekijkers in graden uitgedrukt. Bij sterren kijken is dat minder, maar omdat we over een langere afstand kijken kunnen we bij een redelijke vergroting de maan volledig in beeld hebben.  Hier zal het ongeveer 1 graad betreffen.

Seeing is een begrip dat als je verder in materie komt, en andere amateurs spreekt, iets is waar ze altijd over klagen. De seeing of om een mooie term erin te gooien Astronomisch Zicht, is in de astronomie gebruikte term voor de invloed (onscherpte, „twinkelen”) van atmosferische storingen (turbulentie) op het zicht door telescopen. Het zicht is een van de grootste problemen bij astronomische waarnemingen vanaf de aarde.

Ik heb geprobeerd om in mijn eigen bewoording, zoals wij bij Ganymedes iemand voorlichten over een telescoop, te vertellen over de beginselen van het sterren kijken. Er zijn nog veel meer aspecten om mee rekening te houden of mogelijkheden. Er staat niks over astrofotografie in maar dit is een onderwerp waar een beginner zich nog niet in gaat verdiepen.

Eigenlijk is het verstandig om de eerste telescoop aan te schaffen bij een bedrijf of winkel alwaar je de telescoop kan zien, en die je ook daadwerkelijk kan uitleggen hoe deze werkt. Laat je informeren en besef wat voor instrument je in huis haalt. De meeste telescopen staan op een statief en dit is in werkelijkheid toch groter dan op een foto te zien is. Ook zijn de meeste telescopen eenvoudig uit elkaar te halen en op te bergen, vaak in 3 hoofdonderdelen, statief, montering en telescoop.

Er zijn legio aan modellen op de markt verkrijgbaar, van elk merk bij diverse speelgoedwinkels of online boekenwinkels. Echter er zit veel, zo niet heel veel rommel tussen. Laat je niet verleiden door voor weinig geld een speelgoed telescoop te kopen. Koop in dat geval een verrekijker zodat ze tenminste de hemel kunnen verkennen. Met een speelgoed telescoop verpest je de interesse meer dan dat je het opwekt. Je kan bij ons in de winkel zien wat goedkoop is, dit raden we dan ook af, maar je kan ook zien waarmee je iets aanschaft voor vele leuke avonden kijk plezier.

Ik hoop dat je aan de hand van deze tekst een stukje wijzer in de materie van het sterren kijken bent geworden, en dat je het aandurft om de stap te nemen om de onnoemelijke grote nachtelijke hemel te ontdekken. Wij, Jeroen, Peter en Paul, staan voor je klaar om je op weg te helpen. Het vergt veel geduld en doorzettingsvermogen, maar daar krijg je dan ook iets bijzonders voor terug.